Soạn bài: Dùng cụm Chủ - Vị để mở rộng câu

Khi nói hoặc viết, có thể dùng những cụm từ có hình thức giống câu đơn bình thường, gọi là cụm chu - vị (cụm C – V), làm thành phần của câu hoặc của cụm từ để mở rộng câu.

I. THẾ NÀO LÀ DÙNG CỤM CHỦ - VỊ ĐỂ MỞ RỘNG CÂU

1. Phân tích thành phần cấu tạo của câu sau:

Văn chương gây cho ta những tình cảm ta không có, luyện những tình cảm ta sẵn có.

(Hoài Thanh)

Văn chương / gây... ta không có, luyện ... ta sẵn có.

C V

2. Xác định những cụm danh từ có trong câu trên.

Gợi ý: Nhớ lại đặc điểm của cụm danh từ để xác định chính xác các cụm danh từ trong câu này.

Các cụm danh từ là: những tình cảm ta không có và những tình cảm ta sẵn có.

3. Phân tích cấu tạo của những cụm danh từ vừa tìm được.

4. Có thể xem hai phụ ngữ ta không có và ta sẵn có là những cụm chủ - vị được không?

Gợi ý: Đây là những cụm chủ - vị. Nòng cốt của câu (chủ ngữ Văn chương và vị ngữ gây cho ta...) được mở rộng bằng hai cụm danh từ, trong đó có những cụm chủ - vị tham gia cấu tạo cụm danh từ. Điều này là bình thường, khi viết người ta có thể dùng cụm chủ - vị làm thành phần câu hoặc làm thành phần của cụm từ.

II. TRONG TRƯỜNG HỢP NÀO NGƯỜI TA DÙNG CỤM CHỦ - VỊ ĐỂ MỞ RỘNG CÂU?

1. Phân tích thành phần cấu tạo của các câu dưới đây. Tìm cụm chủ - vị làm thành phần câu hoặc làm thành phần của cụm từ.

(1) Chị Ba đến khiến tôi rất vui và vững tâm.

(Bùi Đức Ái)

(2) Khi bắt đầu kháng chiến, nhân dân ta tinh thần rất hăng hái.

(Hồ Chí Minh)

(3) Chúng ta có thể nói rằng trời sinh lá sen để bao bọc cốm, cũng như trời sinh cốm nằm ủ trong lá sen.

(Thạch Lam)

(4) Nói cho đúng thì phẩm giá của tiếng Việt chỉ mới thật sự được xác định và đảm bảo từ ngày Cách mạng tháng Tám thành công.

(Đặng Thai Mai)

Trong đó:

Cách mạng tháng Tám / thành công

C V

2. Trong mỗi câu trên, ngoài cụm chủ - vị làm thành nòng cốt (chủ ngữ - vị ngữ của câu) các cụm chủ - vị còn lại đóng vai trò gì?

Gợi ý:

- (1): Chủ ngữ là 1 cụm chủ - vị, vị ngữ có 1 cụm chủ - vị là phụ ngữ trong cụm động từ;

- (2): Vị ngữ là 1 cụm chủ vị;

- (3): Vị ngữ là cụm động từ. Trong cụm động từ ấy phụ ngữ là 2 cụm chủ - vị;

- (4): Trạng ngữ là cụm danh từ, trong đó phụ ngữ cho danh từ là cụm chủ - vị.

II. LUYỆN TẬP

1. Xác định thành phần cấu tạo của các câu dưới đây:

a) Đợi đến lúc vừa nhất, mà chỉ riêng những người chuyên môn mới định được, người ta gặt mang về.

(Thạch Lam)

b) Trung đội trưởng Bính khuôn mặt đầy đặn.

(Trần Đăng)

c) Khi các cô gái Vòng đỗ gánh, giở từng lớp lá sen, chúng ta thấy hiện ra từng lá cốm, sạch sẽ và tinh khiết, không có mảy may một chút bụi nào.